tiryaki hasan paşa komutasındaki osmanlı askerlerinin, sayı ve mühimmat olarak üstün olan avusturya ordusuna karşı yaptıkları savunmadır.
9 eylül 1601 yılında ferdinand öncülüğündeki avusturya ordusu, sayıları tam olarak bilinmemekle birlikte ( kaynaklara göre 35-100 bin kişi arası) bir kuvvetle kanije kalesini kuşatmıştır. kale içinde yaklaşık 9 bin kişilik türk kuvveti bulunmaktadır. güç dengeleri göz önüne alındığında kuşatma sonrasında elde edilen türk zaferinin ne denli büyük olduğu daha net anlaşılıyor.
ancak bu savunmayı farklı kılan en önemli etken tiryaki hasan paşanın kuşatma sırasında uyguladığı taktiklerdir.
şöyle ki: ferdinand ordusuyla birlikta kale önüne ulaşmadan 4 gün önce kaleye, yaklaşık 4 bin kişilik bir keşif kuvveti göndermiştir. amaçları keşif yapmak ve yakalayacakları esirlerden, kalenin durumunu öğrenmektir. hasan paşa bu durumu fark edince, avusturyalıların kalede top olmadığını düşünüp rahat hareket edip tuzağa düşmelerini sağlamak için topçuların ateş etmemesini emretmiş, sadece tüfek atışı yaptırmıştır. ferdinand bu durum karşısında kalede top olmadığından emin olmamış ve yeni bir birlik göndermiştir, hasan paşanın taktiği yine aynı şekilde olmuş ve düşmana sadece tüfek atışlarıyla karşılık verilmiştir. bunun üzerine ferdinand kalede top olmadığından emin olmuştur.
hasan paşanın bu yaklaşımı, avusturya kuvvetlerinin kaleyi rahatça ele geçirebileceğini sanmasına neden olmuş ve top menziline girmesini sağlamıştır. ordunun top menziline girdiğini gören hasan paşa topçulara atış emri vermiştir. avusturya ordusu bu atışlarla birlikte önemli ölçüde askerini kaybetmiştir.
ancak böylesine güçlü bir ordu karşısında kanije kalesinin uzun süre dayanması mümkü değildi. zira ne erzak ne de mühimmat ne de asker sayısı buna elverişli değildi. bunun farkında olan hasan paşa
durumu serdar'a bildirip yardım istemeye karar verdi. ancak bunu yaparken kale subaylarının morallerini bozmamak adına; durumlarının iyi olduğunu, mücadele edip başarılı olabileceklerini ama yine de serdara haber vermelerinin yerinde olacağını söyleyerek motivasyonlarının bozulmamasını sağladı.
ancak haberi alan serdarın gelmesi geciktikçe kale içinde durum da kötüye gidiyordu, mühimmat azalıyor, yeni erzak gelmediğinden kale birliklerinin moralleri de gün geçtikçe tükeniyordu. hasan paşa kötüye giden duruma dur demek için, serdarın ağzından; "yakında kaleye geleceğini" belirten bir mektup yazarak bunu komutanlara okuttu. bu mektup kale birliklerinin motivasyonunu arttırarak daha azimli savaşmalarını sağladı.
ferdinand kale birliklerinin motivasyonunu kırıp teslim olmalarını sağlamak için elinden geleni yapıyordu. savunmaya destek için gelmesi beklenen serdarın, arşidük mathiasa karşı giriştiği mücadelede muvaffak olamaması ve mathiasın da kale kuşatmasına desteğe gelmesi, zaten güçlü olan avusturya ordusunu daha da güçlü hale getiriyordu. bu gücü, osmanlı askerinin motivasyonunu bozmak için kullanmak isteyen avusturya ordusu; " savunmada başarısız olacaklarını ve teslim olmaları halinde kendilerine zarar verilmeyeceğini " söyleyerek kaleyi almaya uğraştı. ancak kaleden bu isteğe olumlu yanıt verilmedi. bunun üzerine avusturya ordusu ertesi gün umumi hücuma geçti. ferdinand; " kale burcuna çıkana on köy, tiryaki hasan paşanın kellesini getirene kırk köy" vereceğini vadetti.
umumi hücum, osmanlı askerinin azmi ve hasan paşanın muhteşem savaş dehasıyla başarısız oldu. osmanlı kaynaklarına göre; avusturya ordusu bu hücumda 18 bin kayıp verdi. bu zafer kale birliklerinin motivasyonunu arttırmıştı. ancak mühimmat ve erzak giderek azalıyordu. tam da bu kötü durum yaşanırken, handan ve kenan adında iki macar iç oğlanı kaleden kaçtı. kalenin içinde bulunduğu kötü durumu düşmana bildirmeleri ve savunmanın başarısız olması an meslesiydi...
tiryaki hasan paşanın zekası bu durumda da kendini göstermiş ve hasan paşa, derhal iki esir yakalanmasını emretmiştir. savunmanın başarılı olmasındaki en önemli etkenlerden biri hasan paşanın bu sırada uyguladığı taktiktir.
ele geçirilen iki esirle ayrı ayrı görüşen hasan paşa; gönderdiği adamların kralla görüşüp görüşmediğini sordu.
esirlerin cevabı; "kaledeki asker sayısının yeterli ancak erzak ve mühimmatın yeterli olmadığını söylediler."
tiryaki hasan paşa bu esirlerle konuştuktan sonra idam edilmelerini emretti. daha önce ele geçirilen esirler için de uygulanan taktik burada da uygulandı. önce esirlerin yanında idam emri verildi, akabinde idama götürülen esirler, kale içinde görev yapan, ikili oynadığını aslında avusturya ordusuna yardım ettiğini söyleyen komutanlar tarafından serbest bırakıldı.
serbest bırakmadan önce esirlere" saraydan kaçar iki iç oğlanın, hasan paşanın adamı oldukları ve paşanın onları düşmanı kandırmak için gönderdiği" söylendi. bununla birlikte kaleye destek birlik geldiği, macarlarla da ittifak kurulduğu, kalede 1 yıl yetecek kadar erzak olduğu söylendi. buna inandırılan esirler serbest bırakıldı.
ve bu durum ferdinanda bildirildi. bu durum avusturya cenahında morallerin bozulmasına neden oldu.
hasan paşa bu hileyi daha da güçlendirmek için, serdara hitaben bir mektup yazdırdı.
mektupta, kenanla handanı ferdinandın yanına gönderdiği, erzağın yeterli olduğu, macarlarla ittifak yapıldığını yazarak, mektubun düşman karargahına bırakılmasını emretti. mektubu bulan düşman askeri, mektubun düşürüldüğünü sandı. mektup okununca handanla kenan, sorguya çekildi ve isimlerinin gerçekten mektupta yazıldığı gibi handan ve kenan olduğu, hasan paşanın yanında büyüdükleri ortaya çıkınca idam edildiler. böylece hasan paşa bir taşla birden çok kuş vurmuş oluyordu.
hasan paşanın hileleri kuşatma süresince devam etti. bu hilelere maruz kalan düşman askerinin harp gücü gün geçtikçe kırılıyordu. hasan paşanın yazdığı son mektupta düşman karargahına bırakılmış, ferdinand bunun üzerine macarların kendisine ihanet ettiğine kanaat getirip macar komutanları öldürtmüştü. bu durum avusturya güçlerinin zayıflamasına neden oldu. ve bir süre sonra kaledeki türk birlikleri karşı saldırıya geçti. 18 kasım 1601 de türk ordusu, avusturya ordusu karşısında mutlak zafer kazanmıştı. yaklaşık iki buçuk ay sürek kuşatma tiryaki hasan paşanın dehası ve türk askerinin azmi ile başarısız olmuş, bu kuşatma tarihe türk zaferi olarak geçmiştir.
kabaca kuşatmanın gelişim süreci bu şekildedir. tiryaki hasan paşa türk tarihine adını altın harferle yazdıran bir kahramandır. zeka, tecrübe ve hilenin devasa bir gücü nasıl alt edebileceğinin tezahürüdür.
sayı ve mühimmat üstünlüğünün, zeka karşısında başarısız olabileceğinin ıspatıdır.
ve ne mutlu bize ki türk tarihi tiryaki hasan paşa gibi nice komutanlara sahiptir.
cüneyt arkının, kara pençeyi canlandırdığı kanije müdafasını anlatan filmi; böylesine muhteşem bir zafere yer veren nadir yapıtlardandır. izleyiniz.
ve son olarak tarih öğretimine dair bir eleştirim olacak. tarih eğitimi; bir dönemde yaşanmış olayların, yaşamış kişilerin bireylere ezberletilmesi şeklinde olmamalıdır. tiryaki hasan paşa komutasındaki birlikler avusturyalıları şu tarihte yendi deyip zihinde sadece bir olay canlandırılması yerine, bu gibi olaylar daha derinlemesine işlenip, kişinin benliğinde yer etmesi sağlanmalıdır.